धाराशिव – पक्षातील बर्ड फ्लू रोगाच्या प्रादुर्भाव बाबत पशुसंवर्धन विभाग सतर्क झाला असून पशुधन विकास अधिकारी, जिल्हा परिषदेच्या सर्व पशुवैद्यकीय दवाखान्यांना सूचना आणि खबरदारीचे पत्र काढले आहे.
स्थलांतरीत पक्षी माहे ऑक्टोबर ते मार्च या दरम्यान बर्ड फ्लू रोगप्रसारामध्ये महत्वाची भुमीका बजावतात त्यामुळ आपल्या कार्यक्षेत्रात असलेल्या वॉटर बॉडीज (Water Bodies) च्या ठिकाणाहुन वन विभागाशी संपर्क साधुन संबधीत वन परिक्षेत्रातील पक्ष्यांचे ताजे Fecal Dropings नमुने प्रामुख्याने तात्काळ सादर करण्यास सांगितले आहे.
बर्ड फ्लू : खबरदारी व उपाय
संकलनः डॉ. निटुरे जि. एस.
पशुधन विकास अधिकारी, तालुका लघु पशुवैद्यकीय सर्व चिकित्सालय रेणापूर जि. लातूर
आजाराबद्दल माहितीः
बर्ड फ्लू हा विषाणू पासून होणारा संसर्गजन्य रोग आहे. महाराष्ट्रमध्ये हा आजार 2006 मध्ये प्रथम नंदुरबार जिल्ह्यातील नवापूर येथे आढळला होता. हा विषाणू प्रामुख्याने स्थलांतरित पक्षांमध्ये (जसे बदक, हंस, कबुतर, साळुंकी, पानपक्षी) आढळतो व त्यांच्याकडून इतर पक्षी जसे कावळे तसेच कुक्कुट पक्षांना याचा प्रसार होतो.
बर्ड फ्लू विषयी शास्त्रोक्त माहिती असणे अत्यंत गरजेचे असून, योग्य खबरदारी व उपाय केल्यास या रोगाचा प्रसार थांबवता येतो व पर्यायी कुक्कुट पालन व्यवसायाशी निगडीत लाखो कुटुंबांना आर्थिक आधार देता येईल.
कुक्कुट पक्षांमधील बर्ड फ्लूची लक्षणेः
या रोगाची लागण व मरतुकीचे प्रमाण सौम्य स्वरूपा पासून ते १००% पर्यन्त आढळते. आजारी पक्षी कमी खातात, ते शिंकतात, खोकतात, धापा टाकतात, नाकातून चिकट द्रव स्त्रावतो, तूरा व गलोल सुजते – काळेनिळे पडतात, पायावर रक्तस्त्रावाचे ठिपके दिसतात, विष्ठा पातळ होते, पक्षांची अंडी उत्पादन घटते, अंडी कवचरहित अथवा मऊ कवचाची रबरासारखी निर्माण होतात. कधी-कधी पक्षांमध्ये मोठ्या प्रमाणात कुठलेही लक्षण न दाखवता अचानक मरतुक होते.
उपचारः
बाधित क्षेत्रातील पक्षी, खाद्य यांना नष्ट करणे व विषाणूचा प्रसार रोखणे
बर्ड फ्लू होण्याचा धोका कोणाला आहे?
तुम्ही कोंबड्या – बदकं पाळली असतील, त्यांना हाताळत असाल, किंवा तुमचं पोल्ट्री फार्म आहे जिथे भरपूर कोंबड्या आहेत, किंवा मग कोंबड्यांच्या मांस विक्रीशी तुमचा जवळचा संबंध असेल, परिसरात बर्ड फ्लूची बाधा झाली असेल तर तुम्हाला या संसर्गाची शक्यता वाढते. पक्षी हाताळताना रबर ग्लोव्ह्ज आणि मास्क, फेस शील्ड चा वापर करावा. तसेच शासनाकडून याबाबत देण्यात येणाऱ्या मार्गदर्शक सुचनांचे पालन करावे.
मानवात संक्रमण आढळलेलं नाही-
देशात अनेक ठिकाणी पक्षांमध्ये बर्ड फ्लू संक्रमण आढळलं असलं तरी मानवांमध्ये मात्र अ‌द्याप हे संक्रमण आढळून आलेलं नाही.
भारतात मानवांमध्ये प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता कमी-
बर्ड फ्लूचा प्रसार बाधित पक्षांमुळे होतो. बर्ड फ्लूचा विषाणूचा 70 अंश सेल्सियस वर नाश होतो. भारतीय खाद्य संस्कृती मध्ये अंडी चिकन 100 अंश सेल्सियस पेक्षा जास्त तापमानामध्ये उकडले व शिजवले जात असल्याने या विषाणू चा प्रसार होण्याची शक्यता कमी असते. कच्चे चिकन अथवा कच्ची अंडी खावू नये.
प्रतिबंध व नियंत्रणः
व्यावसायिक कुक्कुट पक्षीगृह चालकांनी पक्षांची असाधारण मरतुकीची माहिती त्वरित कळवणे.
कुक्कुट मांस (चिकन), अंडी विक्रेते यांनी दुकानाची व वापरात येणाऱ्या सर्व साहित्यांची वारंवार निर्जंतुकीकरण करावे. दुकानातील पक्षी ठेवण्याची जागा स्वच्छ ठेवणे, कुक्कुट पक्षांची विष्ठा, पिसे गोळा करून योग्य विल्हेवाट लावणे अथवा पुरुन टाकणे, आजारी पक्षांची विक्री न करणे.
ग्लोव्ज व मास्क यांचा वापर करा, वरचेवर हात धुवा, सॅनिटायजर वापरा, हात चेहऱ्याला नाका- तोंडाला लावू नका. आणि तुमच्या जवळपास पाळीव पक्षी, इतर पक्षी किंवा स्थलांतरित पक्षी मरून पडत असल्याचं आढळलं तर त्यांची परस्पर विल्हेवाट न करता पशुवैद्यकीय दवाखान्यास संपर्क साधणे.
कुक्कुट पक्षिगृह व परिसराची नियमित निर्जंतुकीकरण करणे. यासाठी २% सोडियम हायपोक्लोराईड, ४% फोरम्यालीन तसेच धुण्याचा सोडा व सोडियम कार्बोनेट (१ लीटर पाण्यात ७ ग्रॅम मिसळून) यांचा वापर करू शकता.
बाहेरील व्यक्तीस, वस्तू, वाहने इत्यादीचा पक्षीगृहामध्ये येण्यास प्रतिबंध करावा.
- कुक्कुट पक्षीगृह परिसरात जैवसुरक्षा नियमाची योग्य अमलबजावणी करणे
लहान मुले परसातील आजारी कोंबड्याच्या संपर्कात येणार नाहीत याची काळजी घ्या
शक्यतो घरगुती कोंबड्या पासून अंतर राखा. घरामध्ये पाळीव कोंबड्‌यांचा वावर थांबवावे
- कोंबड्यांच्या, पक्षांच्या संपर्कात आल्यानंतर हात साबणाने स्वच्छ धुवावेत
आजारी कोंबड्‌याना इतर सदृढ कोंबड्‌यापासून वेगळ्या ठेवाव्यात.
अफवांवर विश्वास ठेवू नये व अफवा पसरू नये